Son iki yıldır veri merkezlerinde belirlenen elektrik birim fiyatları sürekli olarak bir tartışma konusu halinde ve bu konuda pek çok doğru bilinen yanlış mevcut. Bazıları artan fiyatlar veri merkezleri tarafından kötü niyetli arttırıldığını, fırsatçılık yaparak kendi ekstra para aldığını düşünebiliyor ama gerçek bundan çok daha uzak. Bu nedenle bende bu blog yazısıyla sizlere elektrik birim maliyet hesapları ve tarifelerini anlatmaya çalışacağım.

14.03.2013 tarihli ve 6446 sayılı Elektrik Piyasası Kanunu hükümleri doğrultusunda 18 Mart 2015 tarihinde kurulan Enerji Piyasaları İşletme A.Ş. (EPİAŞ), enerji kullanımına ilişkin taraflar arasında ayrım gözetmeden güvenilir referans fiyat oluşumunun temin eden bir enerji borsası olarak hayatımıza girdi.

Tüm verilerine alt kısımdaki bağlantıdan ulaşmanız mümkündür, halka açıktır;

https://seffaflik.epias.com.tr/transparency/

EPİAŞ’ı sizlere kısaca anlattım, sonra buraya geri döneceğiz biz tarifelerine geçelim. Bildiğiniz üzere ülkemizde 3 tip ulusal elektrik tarifesi mevcuttur, bunlar Mesken (Ev), Ticarethane ve Sanayi tarifeleridir. Yine bu ulusal tarifelerde kullanılan elektrik kendi içinde paketlere ayrılır. Örneğin gece, gündüz, puan tarifeleri ile tek terimli tek zamanlı veya çift vb. elektrik abonelikleri gibi.  

Ulusal enerji tarifesi dışında birde serbest tüketiciler vardır. Yıllık enerji kullanımı 2023 yılı itibariyle 1000 kWh ve üzeri abonelerin elektrik tedarikçisini seçebilme hakkı bulunur,  daha indirimli elektrik alabilmek için kendi enerji dağıtıcılarını seçebilen bu tipteki kullanıcılara serbest tüketici denir.

20/01/2018 tarihli ve 30307 sayılı Resmî Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe giren “Son Kaynak Tedarik Tarifesi” (SKTT) ilk çıktığı zaman yıllık 50 Milyon kWh ve üzeri olan işletmeler için karşımıza çıkan ve serbest tüketici olmasına rağmen bunu tercih etmeyen işletmelerin bundan böyle enerjiyi EPİAŞ üzerinde gerçekleşen saatlik fiyatlar üzerinden (1 aylık süreçte 720 saatin her saati ayrı olacak şekilde hesaplanır) faturalandırılmasıdır. Özetle enerjiyi borsadan saatlik değişken fiyatla almak zorundadır.

Genel abone tipleri ve kavramlar hakkında sizleri bilgilendirmiş oldum, şimdi gelelim son yıllarda neler değişti, neden fiyatlar arasında bu kadar farklılık var konusunda sizleri aydınlatmaya;

T.C. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu (EPDK) her yıl SKTT ve Serbest Tüketici olanlar için limitleri günceller, SKTT için limitler;

• EPDK 18/10/2018 Tarihli ve 8135 Sayılı Kararı ile SKTT Limiti 10 Milyon kWh,
• EPDK 30/09/2019 Tarihli ve 8861 Sayılı Kararı ile SKTT Limiti 7 Milyon kWh,
• EPDK 21/10/2021 Tarihli ve 10502 Sayılı Kararı ile SKTT Limiti 3 Milyon kWh,
• EPDK 31/03/2022 Tarihli ve 10907 Sayılı Kararı ile SKTT Limiti 1 Milyon kWh,

olarak düşürülmüştür. Kurul kararları ve daha fazla detay için alt kısımdaki bağlantıyı inceleyebilirsiniz.

https://www.epdk.gov.tr/Detay/Icerik/3-15595/son-kaynak-tedarik-tarifesine-iliskin-kurul-karar

Bu durumda aylık tüketimi 84 Bin kWh, yani yıllık 1 Milyon kWh ve üzerinde enerji tüketen, haricen bir başka enerji tedarik şirketi ile anlaşmaya sahip olmayan tüm veri merkezleri mecburi olarak SKTT tarifesine geçmiş ve enerji faturalandırması saatlik olarak işlemeye başlamıştır.

Aslında başlangıçta EPİAŞ verileri o kadar düşüktür ki, ulusal tarifeden çok daha avantajlıdır. Günümüzde makas kapanmış olsa da yine de EPİAŞ üzerindeki verilerden hizmet almak maliyet olarak avantajlıdır. Sizler de geçmişe dönük olarak EPİAŞ şeffaflık platformu üzerinden Piyasa Takas Fiyatı (PTF) değerlerine geçmişe dair inceleyip nereden, nerelere geldiğimize bakabilirsiniz.  

Direk gitmek için; https://seffaflik.epias.com.tr/transparency/piyasalar/gop/ptf.xhtml

Sayfada yer alan bilgilerde her bir saat için 1 mWh değeri görüntülersiniz.  kWh olarak rakamı 1000 ile bölmeniz yeterlidir. Bu birim maliyet üzerine sizin EPİAŞ üzerinden enerji satın alabilmenize olanak sağlayan tedarikçi firma komisyon oranı, dağıtım bedelleri, enerji tüketim vergisi ve diğer vergiler eklenerek nihai olarak o saat içerisindeki 1 kWh maliyeti orataya çıkartılır. UPS, Trafo kayıp kaçakları ile iklimlendirme sistemleri ve jeneratörler dahil olmak üzere tesislerde genelde ücretlendirme 1 kWh enerji maliyetinin 2 ile yada 2,5-3 ile çarpılmasıyla bulunur.

Enerji birim maliyeti EPİAŞ üzerinde PTF+YEKTEM verileri üzerinden hesaplanır. PTF üst kısımda açıklamıştık YEKTEM nedir derseniz hidrolik, rüzgar, güneş ve jeotermal gibi yenilenebilir enerji kaynaklarının üretimi için gerekli olan teşviklerin sağlanması için ödenen bir orandır. Yine EPİAŞ üzerinden YEKTEM maliyetlerini görebilirsiniz uzun zamandır 0 gelmekte olduğundan üzerinde çok durmuyorum. Konu uzadıkça uzuyor 🙂

Veri merkezlerinin enerji tüketimi genellikle sabittir. Buradan yola çıkacak olursak belirli bir dönem içindeki enerji birim maliyet hesabı bir başlangıç ve bitiş tarihi arasındaki aritmetik ortalama değeri kadardır. Örneğin 1 Ocak, 16 Ocak 2023 tarihleri arasında PTF aritmetik ortalama değeri 1 mWh için 3.493,29 TL ise buna YEKTEM değeri ilave edilir, şuan bu da 0 değerindedir. 1 kWh maliyeti ne kadar gelin hesaplayalım;

Aylık tüketimi 300.000 kWh olan bir veri merkezi düşünelim ve hesaplamaya başlayalım;

PTF+YEKTEM Aritmetik Ortalama 3.493,29 ise;

(3.493,29/1000) x 300.000 kWh = 1.047.987 TL çıplak maliyet

Tedarikçi Firma Komisyonu %6 ise;

1.047.987  TL x 1,06 =  62.879,22 TL Komisyon Oranı

Dağıtım Bedeli 335,100 ise;

(335,100/1000) x 300.000 kWh = 69.928,23 TL Dağıtım Bedeli

Güç bedeli sabit olur ve 1 mVA için 6.950,67 TL olduğunu düşünelim

Elektrik tüketim vergisi %5 olarak hesaplanır;

1.047.987  x 1.05 = 52.399,35 TL Elektrik Tüketim Vergisi

Sonunda KDV ye kadar tüm maliyetlerimizi hesapladık. Hepsini topladığımızda veri merkezi elektrik faturası 300.000 kWh için PTF+YEKTEM Aritmetik Ortalama 3.493,29 ise ₺1.210.607,84 TL + KDV gelecektir. Bu rakamı da 300.000 ile böldüğümüzde 1 kWh maliyeti SKTT olan tedarikçi firma komisyonunun da sabit olduğu varsayımı ile tüm veri merkezleri için 1-16 Ocak tarihinde 4,04 TL/kWh olacaktır. Bu birim ücreti veri merkeziniz 2, 2,5 veya 3 ile çarparak sizin birim ücretinizi oluşturur. SKTT üzerinden EPİAŞ verilerine göre elektrik alan ancak kullanıcılarına da sabit fiyatlı hizmet veren veri merkezleri genellikle borsadaki üst limiti referans alarak birim ücretlerini oluştururlar. Bu sayede zarar etme ihtimalleri ortadan kalkar. Yönetim kurulu başkanı olduğum Netinternet AŞ’de ücretledirme EPİAŞ sistemi API’lerini kullanarak enerjiyi tıpkı bize ücretlendirildiği gibi her ay değişken olarak hesaplatmak sureti ile yapmaktadır.

EPİAŞ’da her ay bir borsa üst limit oluşturulur. PTF  değeri belirlenen üst limiti geçemez. Ocak 2023 için ulusal tarifede sanayi elektriğine gelen %16 oranındaki indirimle birlikte EPİAŞ’da üst limit sabit olarak da 1 mWh için 4800’den 4200’e indirilmiş durumda. Yani bu üst limit sayesinde PTF artık 4200 üzerine çıkamayacak.

Bu konuda tartışmaların içerisine girenler, konuyu teknik olarak değil de daha basit şekilde şu “Peki durum böyle ise nasıl 8-10 liraların altında birim ücretler ile hizmet veren veri merkezleri nasıl oluyor?” sorusunu soranlardansanız bunun nasıl olduğunu açıkladığım blog yazısının son kısmına geçelim…

Eğer serbest tüketici konumundaysanız ve bir başka şirket üzerinden enerji tedariki yapıyorsanız, karşılıklı olarak yapılacak anlaşmalar ile sabit fiyatlı bir enerji kullanmanız mümkündür. Şirketler bunu yaparken gelecek yıl için EPİAŞ’da fiyatların nereden, nereye gelebileceğini hesaplayarak PTF üzerinde bir birim ücret belirler ve riski kendileri üstenirler. Örneğin yukarda bu ayın ilk 16 günü için aritmetik ortalamayla bulduğumuz enerji birim ücreti 4,04 TL/kWh, enerji şirketinin size yeni dönemde sabit bir elektrik için ödemenizi istediği tutar 6 TL/kWh ve sözleşmeniz de 1 yıl diyelim.  Yıl içinde birim ücretin 7 lira, 10 lira olması sizi ilgilendirmez siz her zaman için 6 TL/kWh ödemeye devam edersiniz. Ancak fiyatlar tam aksine düşerse, EPİAŞ’da maliyetler 2 TL/kWh olduğunda da siz 6 TL ödemeye devam edersiniz. Bu tür sabit fiyatlı sözleşmelerde karşı firmanın oluşacak olumsuzluklar, mücbir sebeplerle, istikrarsız fiyat artışları gibi pek çok sebeple sözleşmeyi fesih edebileceğini de unutmayalım. Hiçbir enerji tedarik firması sabit fiyatlı sözleşmelerde kesin, net bir garanti sunmaz. Yıl içerisinde fesih olan sözleşmeniz varsa yeni bir tedarikçiden en üst  seviyede komisyonlarla hizmet almaya başlarsınız. Bu yüzden hangi şirketle, hangi şartlarla çalıştığınız oldukça hayati bir önem arz etmektedir.

Sabit fiyatlı enerjinin sağlanmasında yukarıdakinden farklı pek çok yöntem var ancak bunların hepsi için tek, tek yazmak zaman alacağı için farklı bir örnek daha yazacağım. Enerji dağıtıcısı firma, enerji üreten firmalar ile belirli bir dönem için enerji almak konusunda karşılıklı anlaşma sağlayabiliyorlar. Örneğin 1000 MW kapasiteli termik santral,  yılda kabaca 7 Milyar kWh enerji üretir, elektrik tedarik şirketi bu kapasiteyi ilk günden 7 milyar kWh olarak santrale öder ve bir yılını kapatır. Bunu yapmadan önce tedarik şirketi piyasadan talep toplar ve işletmelerden de peşin paralar alarak bir dönemli enerjinin maliyetini sabitlemiş olur. Burada da gelecekte elektrik maliyetlerinin düşmesi büyük bir risk oluşturmakta olduğundan geçmişte mantıklı olan ve hala benzer anlaşmalardan dolayı ucuz elektrik tüketenler için sözleşme yenileme döneminde buna benzer şekillerde yeni bir sözleşme yapmaları pek mümkün olmayacaktır. Elektrik fiyatlarında hızlı yükseliş dünya genelinde devam etmekte olup küresel ekonomik krizler ve en önemlisi Rusya ile Ukrayna arasındaki savaş sebebiyle artan doğalgaz maliyetleri fiyatları yükseltmiş durumdadır. Dövize de endeksli olan enerji maliyetlerinin gelecekte nasıl bir seyir elde edeceği gerçekten şuan tahmin edilemez bir düzeydedir.

Son olarak düşük fiyatlarla hizmet verebilen iki kategoride firmadan daha bahsederek konuyu sonlandırıyorum. Buraya kadar okuduysanız gerçekten tebrik ediyorum! 🙂

Hali hazırda GES yatırımı yapan işletmeler şebeke hattı üzerinden aldıkları elektriği, ürettikleri ile mahsuplaşarak sadece tesis yatırım maliyetlerine katlanmak süretiyle uygun fiyatlara hizmet sunabilirler. Ancak bunun için gerekli olan yatırım bir veri merkezi yatırımı kadardır. Güneş enerjisini düşünecek olursak şayet her 1000 kWh kullanım için kabaca 100 m2 alan ihtiyacınız olduğunu unutmayın. Yukarıda örnek bir veri merkezi hesabı yaparken 300.000 kWh aylık tüketime sahip işletmenin 30.000 m2 lik bir güneş enerjisi tesisi kurması gerekir. En nihayetinde bu tesis kurulmuş olsa da işletmeler kar amacı güden kuruluşlardır fiyatlarını da piyasaya göre güncellerler.  

Fiyatlandırmayı bir reklam argümanı olarak kullanan firmalar da, maliyetlerinin altında hizmet sunarak müşteri edinmeyi hedefleyebilirler. Burada yapılan strateji, genellikle bir kabinin, sunucunun taşınmasından dolayı ortaya çıkabilecek iş kaybı sebebiyle kullanıcıların başlangıçta cazip olan fiyatlarla tercih yaparak gelecekte fiyatların yükselmesi durumunda iş gücü kaybı sebebiyle taşınmayı göze alamamalarıdır.

Bu konuda anlatılabilir daha pek çok başlık olsa da blog yazısını burada bitiriyorum. Herkes tarafından anlaşılabilecek, teknik olmayan, olabilecek en basit şekilde konunun gerçeklerini anlatmaya çalıştım. Umarım faydalı olmuştur. Veri merkezi enerji hesapları ile ilgileniyorsanız daha önce yazdığım “Elektrik Hesapları Ve Sunucu Elektrik Tüketimi” konu başlıklı blog yazımı da okumanızı tavsiye ederim.

Mutlu günler!